Ca bệnh viêm da do kiến ba khoang có thể mắc rải rác trong năm nhưng khoảng 1 tuần trở lại đây thì số ca bệnh tăng đột biến. Nhiều người thắc mắc cần bôi thuốc gì và cách phòng tránh kiến ba khoang như thế nào?
Anh N.M.H. (Hà Nội) đi khám tại Bệnh viện Da liễu trung ương cho biết, sau khi ngủ dậy anh thấy những nốt chấm đỏ ngứa ngáy, bỏng rát nên ra nhà thuốc mua thuốc mỡ về bôi. Tuy nhiên, bôi thuốc 4 ngày rồi mà vùng da tổn thương ngày càng phồng rộp, đau rát. Qua thăm khám, bác sĩ chẩn đoán anh H. bị viêm da do tiếp xúc độc tố của kiến ba khoang.
Bác sĩ Quách Thị Hà Giang – Phó trưởng khoa Khám bệnh, Bệnh viện Da liễu trung ương cho biết, ca bệnh viêm da do kiến ba khoang có thể mắc rải rác trong năm nhưng khoảng 1 tuần trở lại đây thì số ca bệnh tăng lên. Có những gia đình cả nhà đều bị nên phải đến bệnh viện để khám.
Bệnh nhân đến bệnh viện có rất nhiều người đã từng sử dụng các thuốc khác nhau để trị vết thương do kiến ba khoang, thậm chí có bệnh nhân nhầm tình trạng viêm da này với bệnh zona thần kinh. Một số bệnh nhân nhai gạo ra đắp vào vết thương, hoặc đắp lá làm cho tổn thương da nặng hơn.
Gia tăng đột biến viêm da do kiến ba khoang.
Thực chất, người bệnh không phải bị kiến ba khoang “đốt” mà viêm da do tiếp xúc dịch tiết có độc tố pederin của kiến. Chất độc này được ví độc gấp nọc độc của rắn hổ mang chúa từ 10 – 15 lần.
Pederin tạo nên phản ứng ở da trong vòng 24 giờ sau tiếp xúc. Đáp ứng ở da thấy được khác nhau phụ thuộc vào nồng độ của paderin, thời gian tiếp xúc và từng cá thể bệnh nhân bị tiếp xúc. Trường hợp nhẹ có thể thấy ban đỏ nhẹ trong khoảng 2 ngày sau đó tự hết.
Trường hợp nặng hơn, các ban đỏ này sẽ hình thành bọng nước trong vài ngày tiếp theo, tổn thương có vùng hơi lõm gợi hình một vật gì hình tròn hoặc bầu dục áp vào, sau đó là giai đoạn bong vảy da. Thời gian toàn bộ đợt tiến triển có thể kéo dài 5-20 ngày. Đôi khi tổn thương cũng để lại sẹo.
Bôi thuốc gì khi “dính” chất độc kiến ba khoang?
Theo bác sĩ Giang, dấu hiệu phổ biến nhất của bệnh là khi thức dậy sau một đêm hoặc tự nhiên có cảm giác rát bỏng, trên vùng da hở như mặt, cổ, vai gáy, cánh tay xuất hiện tổn thương dạng dát đỏ thành vệt, thành đám theo chiều tay quệt, hơi nề, trên có xuất hiện mụn nước, mụn mủ li ti. Bạn cảm thấy ngứa và cào gãi khiến tổn thương càng lan rộng. Một số trường hợp nặng, nhất là t.rẻ e.m có thể sốt nhẹ, nổi hạch lân cận tổn thương.
Nếu vô tình dính phải dịch tiết từ kiến ba khoang, sơ cứu đúng cách giúp những tổn thương trên da dịu đi rất nhiều. Cụ thể:
Dùng nước sạch rửa vùng da bị thương tổn sẽ giảm đáng kể tình trạng nổi bọng nước do chất độc của kiến ba khoang.
Vị trí tổn thương được điều trị bằng các dung dịch nước hoặc hồ làm dịu da, sát khuẩn như dung dịch Jarish, hồ nước, hồ neo pred.
Bôi thuốc mỡ corticoid 1-2 lần/ ngày trong vòng 5-7 ngày.
Nếu nhìn thấy kiến ba khoang bám trên người hay quần áo, đồ đạc trong nhà, không nên dùng tay g.iết c.hết, chà xát chúng mà nên thổi chúng ra xa, hoặc để một tờ giấy vào cho kiến bò lên và lấy nó ra khỏi người.
Loài kiến này bị thu hút bởi ánh sáng đèn nên cần đóng các cửa sổ, cửa ra vào các phòng làm việc và phòng ngủ vào ban đêm. Khi ngủ nên tắt điện để tránh thu hút kiến. Khi có cảm giác rát bỏng, nổi ban đỏ cần phải đến cơ sở da liễu khám để được chẩn đoán và điều trị đúng, kịp thời.
Hình ảnh kiến ba khoang
Kiến ba khoang có cánh không?
Kiến ba khoang là một loại bọ cánh cứng có tên khoa học là Paederus fuscipes (tên tiếng Anh là rove beetles). Thực ra nó không phải là con kiến nhưng vì hình dạng giống như kiến nên gọi là kiến ba khoang, ngoài ra còn có một số tên gọi khác như kiến hoang, kiến kim, kiến lác, kiến gạo, cằm cặp, kiến nhốt, kiến cong…
Kiến ba khoang có thân hình thon, dài như hạt thóc (dài khoảng 0,7 – 1cm, ngang 2 – 5mm), có 3 đôi chân, bụng có đốt, thon nhọn về đuôi, bay và chạy rất nhanh; về màu sắc, đôi khi có màu cam tối hay sậm màu, vùng bụng trên và đầu màu đen, vùng trên giữa phát quang ngũ sắc, óng ánh màu xanh, đính kèm đôi cánh cứng. Một đôi cánh trong suốt gấp gọn bên dưới cánh cứng. Đầu nhỏ có hai râu đơn chia đốt mở rộng về phía trước.
Nhiều khi bạn phát hiện kiến ba khoang trong nhà không có cánh là bởi vì chúng bị gãy rụng cánh.
Mách bạn cách xử lý và phòng tránh kiến ba khoang đốt
Năm nào cũng vậy, cứ sau mua gặt, kiến ba khoang không còn chỗ trú ngụ tại các cánh đồng, nên chúng thường tìm đến các khu nhà dân vì bị thu hút bởi ánh sáng, đặc biệt là ánh sáng huỳnh quang.
Dù có cánh, nhưng kiến ba khoang ít khi bay, chúng bò rất nhanh. Khi bị tác tác nhân bên ngoài đe dọa, kiến ba khoang thường sẽ cong bụng lên trông như bò cạp và sẵn sàng tấn công “đối thủ”. Kiến ba khoang có tên khoa học là Paederus fuscipes Curtis, thuộc họ Staphilinidae (cánh cụt), bộ cánh Cứng.
Loại côn trùng này có thân mình thon, dài như hạt thóc (chiều dài 1 – 1.2cm, ngang 2 – 3mm), có 2 màu đỏ và đen. Ngoài tên gọi kiến ba khoang, loại côn trùng này còn có nhiều tên gọi khác như kiến khoang, kiến kim, kiến lác, kiến gạo, kiến nhốt, kiến cong…
Kiến ba khoang tuy không lớn nhưng nó có nọc độc rất nguy hiểm. Vào mùa mưa, kiến ba khoang xuất hiện rất nhiều, nếu bị đốt trên da sẽ để lại vết thương bỏng rát, và mụn nước, làm cho da bị biến dạng và rất khó lấy lại được hình dạng ban đầu.
Nguy hiểm hơn kiến ca khoang cái có độc tố nằm ở tuyến phia cuối bung, để đến mùa sỉnh sản nó dùng để bảo vệ trứng trước kẻ thù. Khi bị kiến ba khoang bám vào nếu cố dùng tay đẩy nó ra thì độc tố có thể tiết ra ngoài, dính vào da người và gây đơn đớn, cháy da hoặc viêm da.
Triệu chứng khi bị kiến ba khoang đốt
– Vết thương do kiến ba khoang đốt thường xuất hiện ở các vùng da trên cơ thể như mặt, cổ, ngực, vai, gáy,..
– Ở trên da sẽ xuất hiện những vùng da bị dát, đỏ thành từng đám, sờ vào sẽ thấy hơi cộm, có xuất hiện mụn nước hoặc mụn mủ li ti, cùng với các vùng lõm có hình tròn hoặc hình bầu dục.
– Nếu gãi vết thương hoặc để vết thương chạm vào các vùng da khác nó có thể lây lan, khiến cho vùng da bị tổn thương rộng hơn
– Với t.rẻ e.m bị đốt nhiều có thể xảy ra tình trạng bỏng và sốt nhẹ.
Sự phát triển của bệnh
– Sau khi kiến ba khoang đốt, bạn sẽ thấy hơi râm ran hoặc ngứa
– Sau đó từ 6 đến 8 tiếng sẽ bắt đầu xuất hiện hiện tượng phát ban đỏ và rát hơn
– 12 – 24 giờ tiếp theo da sẽ bị tổn thương hiều nhất
– Sau khoảng 3 ngày, tình trạng đau rát ở vết thương giảm dần và các chỗ bị phồng rộp dần khô lại, bong vẩy.
– Đến 5 hoặc 7 ngày tiếp theo, các vảy đã bị bong hết nhưng tình trạng rát vẫn còn, và sẹo để lại sau khi bong vẩy sẽ rất lâu sau mới mất được.
Cách xử lý đơn giản khi bị kiến ba khoang đốt
Theo BS Nguyễn Tiến Dũng – Trung tâm Chống độc, BV Bạch Mai, khi bị côn trùng đốt, nhất là với kiến ba khoang, cần nhanh chóng tiến hành xử lý vết đốt để tránh da bị tổn thương nặng.
Để xử lý kiến ba khoang đốt, trong mỗi gia đình cần có cồn 70 độ, mỡ corticoid và kem phenaegan. Cách xử lý vết thương tổn sẽ được tiến hành theo các bước sau:
Bước 1: Dùng cồn 70 độ rửa sạch vùng da bị thương tổn giúp làm giảm khó chịu do tổn thương trên da. Với vết thương do kiến ba khoang đốt, nếu rửa kỹ sẽ giảm đáng kể tình trạng nổi bọng nước do nọc độc của loài côn trùng này.
Bước 2: Bôi mỡ corticoid 4 – 6 lần một ngày.
Bước 3: Bôi kem phenaegan 8 – 10 lần một ngày. Chú ý, khi bôi thuốc phải miết mạnh vùng da bị đốt đến khi thuốc khô, sẽ giúp thuốc được thẩm thấu tốt hơn.
Trong trường viêm da nghiêm trọng hay có biểu hiệu khác thường sau khi bị kiến ba khoang đốt hãy đến gặp bác sĩ để được thăm khám sớm.
Cách phòng chống kiến ba khoang
Để phòng chống kiến ba khoang, Cục Y tế dự phòng khuyến cáo người dân, nếu phát hiện có sự hiện diện của kiến ba khoang nên thay đèn huỳnh quang bằng đèn có ánh sáng màu vàng. Tiếp theo, ngăn cản kiến ba khoang vào nhà bằng cách:
Sử dụng lưới ngăn côn trùng ở các cửa sổ và cửa ra vào. Đóng các cửa ra vào và cửa sổ khi trời tối.
Nên ngủ trong màn.
Vệ sinh môi trường, phát quang bụi rậm, cây cỏ xung quanh nhà vì đây là nơi trú ẩn tốt cho loại côn trùng này.
Mặc quần áo dài tay khi đi ra ngoài, nhất là ở những nơi gần đồng ruộng, khu dân cư có nhiều ánh đèn, gần công trình xây dựng.
Giũ mạnh khăn mặt, quần áo trước khi dùng.
Nếu có làm việc trên đồng ruộng, nhất là vào mùa thu hoạch hay mưa bão cần chú ý sử dụng các phương tiện bảo hộ lao động như: mặc quần áo dài tay, đội mũ, nón, khẩu trang, đi ủng để tránh tiếp xúc với côn trùng.
Kiến ba khoang không phải là côn trùng truyền bệnh và chúng cũng không chủ động đ.ốt n.gười. Mặt khác chúng là loài côn trùng có lợi cho nhà nông nên bạn không nên t.iêu d.iệt mà hãy tìm cách xua đuổi, tìm các biện pháp để chúng tránh xa khỏi môi trường sống của mình.
